Παρόλο που η πειρατια είναι ένα ιστορικό ζήτημα με πολλαπλή σημασία για τα νησιά του Αιγαίου,δεν υπάρχουν δυνατότητες στους μαθητές να πληροφορηθούν στοιχεία για αυτό και να α αντιληφθούν ότι το φαινόμενο αυτό δε συνέβαινε μόνο σε μακρινά και εξωτικά μέρη, αλλά είναι ένα ζωντανό κομμάτι της ιστορίας μας. Η πειρατεία στο Αιγαίο, αν και είναι ένα φαινόμενο με μεγάλη ιστορική αξία, που διαμόρφωσε καθοριστικά τη ζωή των ανθρώπων εκείνης της εποχής, παρουσιάζεται περιληπτικά ή αποσιωπάται εντελώς στα σχολικά βιβλία,ωστε να διακρίνουν οι μαθητες τις θετικές και αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία, στο εμπόριο και στη ναυτιλία, επίσης το πώς επηρέασε τον τρόπο δόμησης των νησιωτικών οικισμών και πώς δημιούργησε μια συγκεκριμένη αρχιτεκτονική, διαμορφώνοντας ακόμα και το φυσικό περιβάλλον των νησιών (οικονομία, λογοτεχνία, λαογραφία, αρχιτεκτονική κτλ.) και στο να συσχετίσουν την πειρατεία με την ιδιαίτερη επιτυχία της επανάστασης του ’21 στο θαλάσσιο χώρο, αφού αυτη συνδέεται με την ύπαρξη ανθρώπων με μεγάλη ναυτική και πολεμική εμπειρία.
Η πειρατεία άρχισε απ' τα πολύ αρχαία χρόνια, όταν εμφανίστηκε η ναυτιλία. Η ανάπτυξη της εμπορικής ναυτιλίας έστρεψε αδίστακτους και ριψοκίνδυνους ανθρώπους στην αρπαγή πλούτου μ' ένοπλη βία στις διάφορες θάλασσες. Κατά την ελληνική αρχαιότητα, η πειρατεία στο Αιγαίο Πέλαγος παρουσίαζε ένταση προτού ακόμα επιβληθεί η ηγεμονία της Αθήνας στη θάλασσα. Πειρατεία στον αρχαίο μεσογειακό κόσμο Οι Ελληνες μαζί με τον κλασικό πολιτισμό γέννησαν κάποιους από τους φοβερότερους πειρατές του τότε γνωστού κόσμου. Έλληνες Με το δεύτερο ελληνικό αποικισμό και την εγκατάσταση Ελλήνων στη Νότια Ιταλία κατά την αρχαϊκή εποχή, οι Ετρούσκοι απέκτησαν ισχυρούς ανταγωνιστές. Πολλές φορές η τοποθεσία μιας αποικίας επιλεγόταν (μεταξύ άλλων κριτηρίων) από το πόσο θα ευνοεί τους νέους κατοίκους της στον πειρατικό ανταγωνισμό. Παραδείγματος χάριν, αυτός είναι ο βασικός λόγος που η Κύμη επέλεξε το συγκεκριμένο σημείο στο ΒΔ άκρο της Σικελίας για να ιδρύσει τη Ζάγκλη. Επίσης οι Φωκαείς που εξαπλώθηκαν μέχρι τη Μασσαλία και την Αλαλία της Κορσικής (περ. 600 και 565 π.Χ. αντίστοιχα) αρέσκονταν στην πειρατεία. To 535 οι Ετρούσκοι και οι Καρχηδόνιοι συνασπίσθηκαν για να τους ανακόψουν, αλλά οι Φωκαείς τους καταναυμάχησαν ανοιχτά της Σαρδηνίας. Οι Έλληνες πειρατές στη Δυτική Μεσόγειο πολλαπλασιάσθηκαν στη συνέχεια, συνεπεία της κατάρρευσης των Ετρούσκων, της ίδρυσης νέων αποικιών στο νότιο Τυρρηνικό και των αναστατώσεων στον κυρίως ελληνικό χώρο κατά τον 5ο αιώνα π.Χ - χαρακτηριστική είναι η αφήγηση του Ηροδότου για ένα στρατηγό της Ιωνικής Επανάστασης, το Διονύσιο το Φωκαέα: όταν οριστικοποιήθηκε η ήττα του ιωνικού στόλου από τους Πέρσες στη Λάδη (494 π.Χ.), ο Διονύσιος εκτίμησε ότι σύντομα η πόλη του θα έμπαινε ξανά υπό περσικό ζυγό. Αντί λοιπόν να επιστρέψει στη Φώκαια, διέφυγε στη Σικελία και έζησε ως πειρατής, χωρίς να πειράζει τα ελληνικά καράβια αλλά μόνο τα καρχηδονιακά και τα τυρρηνικά. Οι Αιολίδες Νήσοι (ΒΔ της Ζάγκλης με κυριότερο το Λίπαρι) έγιναν πειρατικός παράδεισος. Ο Τίτος Λίβιος γράφει γλαφυρά ότι εκεί την πειρατεία την έβλεπαν σαν κρατικό θεσμό και κατ' έθιμο η κυβέρνηση διαμοίραζε (ενν. στους πολίτες) τα λάφυρα που αποκόμιζαν με αυτόν τον τρόπο. Αναφέρει μάλιστα ένα περιστατικό που βρίσκουμε και σε άλλους συγγραφείς: Μετά την κατάκτηση των Βηίων (396 π.Χ.), οι Ρωμαίοι αποφάσισαν να στείλουν στο Μαντείο των Δελφών ένα αναθηματικό χρυσό κύπελλο, αξίας ίσης με το 1/10 της λείας. Οι Λιπαρίτες όμως κατέλαβαν εν πλω το καράβι που μετέφερε την πρεσβεία και το πήγαν στο Λίπαρι, για να κάνει τη μοιρασιά ο ανώτατος άρχοντάς τους. Εκείνη τη χρονιά την ηγεσία είχε ο Τιμασίθεος, ο οποίος όταν έμαθε την εθνικότητα και τον ιερό σκοπό των ταξιδευτών, τους επέστρεψε το καράβι και το πολύτιμο φορτίο του και διέταξε τους άνδρες του να το συνοδεύσουν σε όλο το ταξίδι για να το προστατεύσουν από άλλους πειρατές.
Η πειρατεία στην αρχαία Ελλάδα
Στη μυκηναϊκή και γεωμετρική Ελλάδα, η πειρατεία θεωρείτο κοινωνικά αποδεκτή δραστηριότητα που έχρηζε καταστολής μόνο όταν στρεφόταν εναντίον συμπολιτών, ο δε πειρατής συχνά λάμβανε την ενθάρρυνση των τοπικών ηγεμόνων στο έργο του. Αυτό αντικατοπτρίζεται εύγλωττα στα λόγια του μεταμφιεσμένου Οδυσσέα, όταν συστήνεται στον Εύμαιο ως δήθεν βετεράνος του Τρωικού Πολέμου που εν συνεχεία έγινε πειρατής στην Αίγυπτο, με λόγια που δείχνουν ότι ο πειρατής ήταν αξιοσέβαστη προσωπικότητα. Γενικά, ο Όμηρος περιγράφει συχνά με θαυμασμό σχετικές πράξεις από Έλληνες. Αναφέρει μάλιστα πόλεις-κράτη που ζούσαν σχεδόν αποκλειστικά από την καταλήστευση ξένων εμπορικών πλοίων, όπως για παράδειγμα η Τάφος (σύμπλεγμα μικρών νησιών ανατολικά της Λευκάδας) που οι πολίτες της αγαπούσαν το κουπί και εμπορεύονταν σκλάβους. Οι Τάφιοι πειρατές ήταν τόσο ξακουστοί, που μια κεντητή απεικόνισή τους «επί το έργον» ήταν το κεντρικό θέμα στη διακόσμηση του μαγικού χιτώνα, τον οποίο χάρισε η Αθηνά στον Ιάσονα σύμφωνα με τη φαντασία του Απολλώνιου του Ρόδιου. Συναφής δραστηριότητα ήταν και η ληστεία πλοίων από τους ναυαγιστές Αυτοί άναβαν παραπλανητικές φωτιές στην ξηρά τα βράδια, ώστε να μπερδέψουν τους καπετάνιους των διερχομένων πλοίων και να τους οδηγήσουν σε ξέρες - τότε επέδραμαν στα ακινητοποιημένα ή βυθιζόμενα πλοία και τα λεηλατούσαν. Πρόκειται για μια πειρατική πρακτική που εγκαταλείφθηκε μόλις το 19ο αιώνα μ.Χ. Διάσημος ναυαγιστής της μυθολογίας ήταν ο αργοναύτης Ναύπλιος, πατέρας του Παλαμήδη που θανατώθηκε άδικα με λιθοβολισμό στον Τρωικό Πόλεμο. Για να εκδικηθεί την εκτέλεση του γιου του, ο Ναύπλιος οδήγησε με το παραπάνω τέχνασμα πολλά ελληνικά καράβια στα βράχια του Καφηρέα ενώ επέστρεφαν απ' την Τροία. Το φαινόμενο της πειρατείας συνδέεται άμεσα με την εμφάνιση και την ανάπτυξη της ναυτιλίας. Από τότε που οι άνθρωποι έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στα θαλάσσια ταξίδια —όχι μόνον «κατ εμπορίαν» αλλά και «θεωρίαν»— έχουμε μαρτυρίες για αρπαγές και ληστείες στο θαλάσσιο χώρο. Στην Οδύσσεια (γ 74-77) ο Νέστορας ρωτώντας τον Τηλέμαχο και την Αθηνά-Μέντη για ποιο λόγο βρέθηκαν στην Πύλο, λέει τα εξής: «... μήπως για δουλειά ή πάτε έτσι στην τύχη καθώς οι κλέφτες που γυρνούν στα πέλαγα και φέρνουν στους ξένους τόπους συμφορές και τη ζωή τους παίζουν;...» (μετάφρ. Ζ. Σιδέρη) Ο Θουκυδίδης στην ιστορία του αναφέρει ως πρώτους πειρατές τους Φοίνικες και τους Κάρες, αλλά επιπλέον παρουσιάζει το φαινόμενο της πειρατείας να ενδημεί στη νησιωτική Ελλάδα: «Γιατί τον παλιό καιρό τόσο οι Έλληνες όσο και οι βάρβαροι που κατοικούσαν την ήπειρο κοντά στη θάλασσα, αφότου άρχισαν συχνότερα να περνούν με καράβια ο ένας ενάντια στον τόπο του άλλου, το γύρισαν στη ληστεία, έχοντας αρχηγούς άντρες που δεν ήτανε βέβαια από τους πιο ασήμαντους, για το ίδιο τους το κέρδος και για να βρούνε συντήρηση για τους πιο αδύνατους και πέφτοντας απάνω σε πολιτείες ανοχύρωτες, που ήταν μάλλον συμπλέγματα από χωριά, λεηλατούσαν και κέρδιζαν έτσι το περισσότερο βίος τους, εφόσον τέτοια δουλειά δε λογιζόταν ακόμα ντροπή, αλλά απεναντίας τους έδινε και κάποια δόξα». (Θουκ. Ιστ. Α, 5 -μετ. Ε. Λαμπρίδη). Αν στην Τουρκοκρατία η πειρατεία βρισκόταν στο απόγειο της, με την έναρξη της Επανάστασης εξαφανίζεται —τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια— όπως μας πληροφορεί ο Σπ. Τρικούπης. Η πειρατεία στα χρόνια του Αγώνα παρουσιάζει έξαρση την περίοδο κατά την οποία ο αιγυπτιακός στρατός και στόλος συμπράττει με τους Τούρκους, για να καταπνίξουν την Επανάσταση. Ο αριθμός των ελληνικών πλοίων που επιδίδονται σε πειρατικές επιδρομές αυξάνεται σταθερά εξαιτίας της δυσμενούς τροπής που παίρνει ο Αγώνας. Στις αρχές του 1828 περισσότερα από 1.000 πλοία ασχολούνται συστηματικά με την πειρατεία και λυμαίνονται το Αιγαίο.
Από τον Ελλήσποντο ως τη Ρόδο και τα ανατολικά παράλια της Πελοποννήσου οι πειρατές προκαλούν με τη δράση τους πάμπολλα προβλήματα. Αυτός τελικά που κατόρθωσε να ελέγξει την κατάσταση ήταν ο Καποδίστριας. Η πειρατεία είναι ένα αμφιλεγόμενο ιστορικό φαινόμενο, που εμφανίζεται σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, από την αρχαιότητα έως σήμερα. Το φαινόμενο αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία στην εξέλιξη της νησιωτικής Ελλάδας, αφού καθόρισε σε μεγάλο βαθμό τη μορφή που πήρε. Επηρεάστηκαν σημαντικά μεταξύ άλλων τομείς όπως: οικονομία, εμπόριο, ναυτιλία και αρχιτεκτονική. Η πειρατεία συνέβαλε στην επιτυχή έκβαση της ελληνικής επανάστασης, αφού την προμήθευσε με έμψυχο υλικό, έμπειρο στη ναυτική και πολεμική τέχνη Το φαινόμενο της πειρατείας συνδέεται άμεσα με την εμφάνιση και την ανάπτυξη της ναυτιλίας. Από τότε που οι άνθρωποι έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στα θαλάσσια ταξίδια, έχουμε μαρτυρίες για αρπαγές και ληστείες στο θαλάσσιο χώρο. Σύμφωνα με τους ιστορικούς ερευνητές, μία από τις πρώτες θάλασσες που εμφανίστηκε το φαινόμενο της πειρατείας ήταν το Αιγαίο πέλαγος. Το Αιγαίο βρισκόταν πάνω στους τρεις βασικούς εμπορικούς άξονες που ένωναν τη Δύση με την Ανατολή και κατ’ επέκταση, με τους δρόμους του μεταξιού και των μπαχαρικών. Ήταν λοιπόν επόμενο το ελληνικό πέλαγος να αποτελεί, ως μέρος της ανατολικής Μεσογείου, πεδίο σύγκρουσης των μεγάλων ναυτικών και εμπορικών δυνάμεων. Η σύγκρουση της οθωμανικής αυτοκρατορίας με τα δυτικά κράτη για τον έλεγχο των εμπορικών αξόνων, ευνόησε την εκδήλωση της πειρατείας με διάφορες μορφές.
Η ιδιαίτερη μορφολογία του Αιγαίου όμως σε συνδυασμό με τους τρόπους ναυσιπλοΐας της εποχής ευνόησε τη δράση πειρατών και κουρσάρων, ντόπιων και ξένων. Χάρη στην πληθώρα μικρών φυσικών λιμανιών και ορμίσκων, οι πειρατές είχαν τη δυνατότητα πρόσβασης σε κρησφύγετα, εναλλακτικά αραξοβόλια και παζάρια, μακριά από οποιαδήποτε κρατική εποπτεία. Παράλληλα, η ναυτική τεχνολογία της εποχής, σε συνδυασμό με τα πολλά νησιά, τις βραχονησίδες και τα ρεύματα στη θάλασσα του Αιγαίου, δημιουργούσε αναπόφευκτες ναυτικές διαδρομές μέσα από τα νησιά, καθιστώντας τα εμπορικά πλοία ευάλωτα σε πειρατικές επιδρομές, ακόμη και από τη στεριά, όπως συνέβαινε με την περίπτωση της Μάνης. Παρά τις καταστροφές που υπέφεραν τα νησιά του Αιγαίου εξαιτίας της πειρατείας, μακροπρόθεσμα το φαινόμενο αυτό συνέβαλε καθοριστικά στη διαμόρφωση μιας αυτόνομης και ισχυρής ταυτότητας, εξασφάλισε ένα πραγματικό επίπεδο ευημερίας. Επηρέασε όλες τις πτυχές της ιστορικής πορείας των αιγαιοπελαγίτικων κοινοτήτων, από την οικονομική ανάπτυξη και την πολιτική διοίκηση ως την αρχιτεκτονική και τα πολιτισμικά πρότυπα.
Οι οικονομικές και κοινωνικές ελίτ που αναδύθηκαν μέσα από τις κοινότητες αυτές θα παίξουν πολύ σημαντικό ρόλο στην επανάσταση του 1821, χάρη στη συσσώρευση πλούτου και στην απόκτηση πολεμικής εμπειρίας. Η πειρατεία ήταν ένα φαινόμενο που διαμόρφωσε σε σημαντικό βαθμό όλη τη ζωή της νησιωτικής Ελλάδας.με ιδιαίτερη την επιτυχία της επανάστασης του ’21 στο θαλάσσιο χώρο, αφού τη συνδέσουν με την ύπαρξη ανθρώπων με μεγάλη ναυτική και πολεμική εμπειρία.
Η πειρατεία άρχισε απ' τα πολύ αρχαία χρόνια, όταν εμφανίστηκε η ναυτιλία. Η ανάπτυξη της εμπορικής ναυτιλίας έστρεψε αδίστακτους και ριψοκίνδυνους ανθρώπους στην αρπαγή πλούτου μ' ένοπλη βία στις διάφορες θάλασσες. Κατά την ελληνική αρχαιότητα, η πειρατεία στο Αιγαίο Πέλαγος παρουσίαζε ένταση προτού ακόμα επιβληθεί η ηγεμονία της Αθήνας στη θάλασσα. Πειρατεία στον αρχαίο μεσογειακό κόσμο Οι Ελληνες μαζί με τον κλασικό πολιτισμό γέννησαν κάποιους από τους φοβερότερους πειρατές του τότε γνωστού κόσμου. Έλληνες Με το δεύτερο ελληνικό αποικισμό και την εγκατάσταση Ελλήνων στη Νότια Ιταλία κατά την αρχαϊκή εποχή, οι Ετρούσκοι απέκτησαν ισχυρούς ανταγωνιστές. Πολλές φορές η τοποθεσία μιας αποικίας επιλεγόταν (μεταξύ άλλων κριτηρίων) από το πόσο θα ευνοεί τους νέους κατοίκους της στον πειρατικό ανταγωνισμό. Παραδείγματος χάριν, αυτός είναι ο βασικός λόγος που η Κύμη επέλεξε το συγκεκριμένο σημείο στο ΒΔ άκρο της Σικελίας για να ιδρύσει τη Ζάγκλη. Επίσης οι Φωκαείς που εξαπλώθηκαν μέχρι τη Μασσαλία και την Αλαλία της Κορσικής (περ. 600 και 565 π.Χ. αντίστοιχα) αρέσκονταν στην πειρατεία. To 535 οι Ετρούσκοι και οι Καρχηδόνιοι συνασπίσθηκαν για να τους ανακόψουν, αλλά οι Φωκαείς τους καταναυμάχησαν ανοιχτά της Σαρδηνίας. Οι Έλληνες πειρατές στη Δυτική Μεσόγειο πολλαπλασιάσθηκαν στη συνέχεια, συνεπεία της κατάρρευσης των Ετρούσκων, της ίδρυσης νέων αποικιών στο νότιο Τυρρηνικό και των αναστατώσεων στον κυρίως ελληνικό χώρο κατά τον 5ο αιώνα π.Χ - χαρακτηριστική είναι η αφήγηση του Ηροδότου για ένα στρατηγό της Ιωνικής Επανάστασης, το Διονύσιο το Φωκαέα: όταν οριστικοποιήθηκε η ήττα του ιωνικού στόλου από τους Πέρσες στη Λάδη (494 π.Χ.), ο Διονύσιος εκτίμησε ότι σύντομα η πόλη του θα έμπαινε ξανά υπό περσικό ζυγό. Αντί λοιπόν να επιστρέψει στη Φώκαια, διέφυγε στη Σικελία και έζησε ως πειρατής, χωρίς να πειράζει τα ελληνικά καράβια αλλά μόνο τα καρχηδονιακά και τα τυρρηνικά. Οι Αιολίδες Νήσοι (ΒΔ της Ζάγκλης με κυριότερο το Λίπαρι) έγιναν πειρατικός παράδεισος. Ο Τίτος Λίβιος γράφει γλαφυρά ότι εκεί την πειρατεία την έβλεπαν σαν κρατικό θεσμό και κατ' έθιμο η κυβέρνηση διαμοίραζε (ενν. στους πολίτες) τα λάφυρα που αποκόμιζαν με αυτόν τον τρόπο. Αναφέρει μάλιστα ένα περιστατικό που βρίσκουμε και σε άλλους συγγραφείς: Μετά την κατάκτηση των Βηίων (396 π.Χ.), οι Ρωμαίοι αποφάσισαν να στείλουν στο Μαντείο των Δελφών ένα αναθηματικό χρυσό κύπελλο, αξίας ίσης με το 1/10 της λείας. Οι Λιπαρίτες όμως κατέλαβαν εν πλω το καράβι που μετέφερε την πρεσβεία και το πήγαν στο Λίπαρι, για να κάνει τη μοιρασιά ο ανώτατος άρχοντάς τους. Εκείνη τη χρονιά την ηγεσία είχε ο Τιμασίθεος, ο οποίος όταν έμαθε την εθνικότητα και τον ιερό σκοπό των ταξιδευτών, τους επέστρεψε το καράβι και το πολύτιμο φορτίο του και διέταξε τους άνδρες του να το συνοδεύσουν σε όλο το ταξίδι για να το προστατεύσουν από άλλους πειρατές.
Η πειρατεία στην αρχαία Ελλάδα
Στη μυκηναϊκή και γεωμετρική Ελλάδα, η πειρατεία θεωρείτο κοινωνικά αποδεκτή δραστηριότητα που έχρηζε καταστολής μόνο όταν στρεφόταν εναντίον συμπολιτών, ο δε πειρατής συχνά λάμβανε την ενθάρρυνση των τοπικών ηγεμόνων στο έργο του. Αυτό αντικατοπτρίζεται εύγλωττα στα λόγια του μεταμφιεσμένου Οδυσσέα, όταν συστήνεται στον Εύμαιο ως δήθεν βετεράνος του Τρωικού Πολέμου που εν συνεχεία έγινε πειρατής στην Αίγυπτο, με λόγια που δείχνουν ότι ο πειρατής ήταν αξιοσέβαστη προσωπικότητα. Γενικά, ο Όμηρος περιγράφει συχνά με θαυμασμό σχετικές πράξεις από Έλληνες. Αναφέρει μάλιστα πόλεις-κράτη που ζούσαν σχεδόν αποκλειστικά από την καταλήστευση ξένων εμπορικών πλοίων, όπως για παράδειγμα η Τάφος (σύμπλεγμα μικρών νησιών ανατολικά της Λευκάδας) που οι πολίτες της αγαπούσαν το κουπί και εμπορεύονταν σκλάβους. Οι Τάφιοι πειρατές ήταν τόσο ξακουστοί, που μια κεντητή απεικόνισή τους «επί το έργον» ήταν το κεντρικό θέμα στη διακόσμηση του μαγικού χιτώνα, τον οποίο χάρισε η Αθηνά στον Ιάσονα σύμφωνα με τη φαντασία του Απολλώνιου του Ρόδιου. Συναφής δραστηριότητα ήταν και η ληστεία πλοίων από τους ναυαγιστές Αυτοί άναβαν παραπλανητικές φωτιές στην ξηρά τα βράδια, ώστε να μπερδέψουν τους καπετάνιους των διερχομένων πλοίων και να τους οδηγήσουν σε ξέρες - τότε επέδραμαν στα ακινητοποιημένα ή βυθιζόμενα πλοία και τα λεηλατούσαν. Πρόκειται για μια πειρατική πρακτική που εγκαταλείφθηκε μόλις το 19ο αιώνα μ.Χ. Διάσημος ναυαγιστής της μυθολογίας ήταν ο αργοναύτης Ναύπλιος, πατέρας του Παλαμήδη που θανατώθηκε άδικα με λιθοβολισμό στον Τρωικό Πόλεμο. Για να εκδικηθεί την εκτέλεση του γιου του, ο Ναύπλιος οδήγησε με το παραπάνω τέχνασμα πολλά ελληνικά καράβια στα βράχια του Καφηρέα ενώ επέστρεφαν απ' την Τροία. Το φαινόμενο της πειρατείας συνδέεται άμεσα με την εμφάνιση και την ανάπτυξη της ναυτιλίας. Από τότε που οι άνθρωποι έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στα θαλάσσια ταξίδια —όχι μόνον «κατ εμπορίαν» αλλά και «θεωρίαν»— έχουμε μαρτυρίες για αρπαγές και ληστείες στο θαλάσσιο χώρο. Στην Οδύσσεια (γ 74-77) ο Νέστορας ρωτώντας τον Τηλέμαχο και την Αθηνά-Μέντη για ποιο λόγο βρέθηκαν στην Πύλο, λέει τα εξής: «... μήπως για δουλειά ή πάτε έτσι στην τύχη καθώς οι κλέφτες που γυρνούν στα πέλαγα και φέρνουν στους ξένους τόπους συμφορές και τη ζωή τους παίζουν;...» (μετάφρ. Ζ. Σιδέρη) Ο Θουκυδίδης στην ιστορία του αναφέρει ως πρώτους πειρατές τους Φοίνικες και τους Κάρες, αλλά επιπλέον παρουσιάζει το φαινόμενο της πειρατείας να ενδημεί στη νησιωτική Ελλάδα: «Γιατί τον παλιό καιρό τόσο οι Έλληνες όσο και οι βάρβαροι που κατοικούσαν την ήπειρο κοντά στη θάλασσα, αφότου άρχισαν συχνότερα να περνούν με καράβια ο ένας ενάντια στον τόπο του άλλου, το γύρισαν στη ληστεία, έχοντας αρχηγούς άντρες που δεν ήτανε βέβαια από τους πιο ασήμαντους, για το ίδιο τους το κέρδος και για να βρούνε συντήρηση για τους πιο αδύνατους και πέφτοντας απάνω σε πολιτείες ανοχύρωτες, που ήταν μάλλον συμπλέγματα από χωριά, λεηλατούσαν και κέρδιζαν έτσι το περισσότερο βίος τους, εφόσον τέτοια δουλειά δε λογιζόταν ακόμα ντροπή, αλλά απεναντίας τους έδινε και κάποια δόξα». (Θουκ. Ιστ. Α, 5 -μετ. Ε. Λαμπρίδη). Αν στην Τουρκοκρατία η πειρατεία βρισκόταν στο απόγειο της, με την έναρξη της Επανάστασης εξαφανίζεται —τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια— όπως μας πληροφορεί ο Σπ. Τρικούπης. Η πειρατεία στα χρόνια του Αγώνα παρουσιάζει έξαρση την περίοδο κατά την οποία ο αιγυπτιακός στρατός και στόλος συμπράττει με τους Τούρκους, για να καταπνίξουν την Επανάσταση. Ο αριθμός των ελληνικών πλοίων που επιδίδονται σε πειρατικές επιδρομές αυξάνεται σταθερά εξαιτίας της δυσμενούς τροπής που παίρνει ο Αγώνας. Στις αρχές του 1828 περισσότερα από 1.000 πλοία ασχολούνται συστηματικά με την πειρατεία και λυμαίνονται το Αιγαίο.
Από τον Ελλήσποντο ως τη Ρόδο και τα ανατολικά παράλια της Πελοποννήσου οι πειρατές προκαλούν με τη δράση τους πάμπολλα προβλήματα. Αυτός τελικά που κατόρθωσε να ελέγξει την κατάσταση ήταν ο Καποδίστριας. Η πειρατεία είναι ένα αμφιλεγόμενο ιστορικό φαινόμενο, που εμφανίζεται σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, από την αρχαιότητα έως σήμερα. Το φαινόμενο αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία στην εξέλιξη της νησιωτικής Ελλάδας, αφού καθόρισε σε μεγάλο βαθμό τη μορφή που πήρε. Επηρεάστηκαν σημαντικά μεταξύ άλλων τομείς όπως: οικονομία, εμπόριο, ναυτιλία και αρχιτεκτονική. Η πειρατεία συνέβαλε στην επιτυχή έκβαση της ελληνικής επανάστασης, αφού την προμήθευσε με έμψυχο υλικό, έμπειρο στη ναυτική και πολεμική τέχνη Το φαινόμενο της πειρατείας συνδέεται άμεσα με την εμφάνιση και την ανάπτυξη της ναυτιλίας. Από τότε που οι άνθρωποι έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στα θαλάσσια ταξίδια, έχουμε μαρτυρίες για αρπαγές και ληστείες στο θαλάσσιο χώρο. Σύμφωνα με τους ιστορικούς ερευνητές, μία από τις πρώτες θάλασσες που εμφανίστηκε το φαινόμενο της πειρατείας ήταν το Αιγαίο πέλαγος. Το Αιγαίο βρισκόταν πάνω στους τρεις βασικούς εμπορικούς άξονες που ένωναν τη Δύση με την Ανατολή και κατ’ επέκταση, με τους δρόμους του μεταξιού και των μπαχαρικών. Ήταν λοιπόν επόμενο το ελληνικό πέλαγος να αποτελεί, ως μέρος της ανατολικής Μεσογείου, πεδίο σύγκρουσης των μεγάλων ναυτικών και εμπορικών δυνάμεων. Η σύγκρουση της οθωμανικής αυτοκρατορίας με τα δυτικά κράτη για τον έλεγχο των εμπορικών αξόνων, ευνόησε την εκδήλωση της πειρατείας με διάφορες μορφές.
Η ιδιαίτερη μορφολογία του Αιγαίου όμως σε συνδυασμό με τους τρόπους ναυσιπλοΐας της εποχής ευνόησε τη δράση πειρατών και κουρσάρων, ντόπιων και ξένων. Χάρη στην πληθώρα μικρών φυσικών λιμανιών και ορμίσκων, οι πειρατές είχαν τη δυνατότητα πρόσβασης σε κρησφύγετα, εναλλακτικά αραξοβόλια και παζάρια, μακριά από οποιαδήποτε κρατική εποπτεία. Παράλληλα, η ναυτική τεχνολογία της εποχής, σε συνδυασμό με τα πολλά νησιά, τις βραχονησίδες και τα ρεύματα στη θάλασσα του Αιγαίου, δημιουργούσε αναπόφευκτες ναυτικές διαδρομές μέσα από τα νησιά, καθιστώντας τα εμπορικά πλοία ευάλωτα σε πειρατικές επιδρομές, ακόμη και από τη στεριά, όπως συνέβαινε με την περίπτωση της Μάνης. Παρά τις καταστροφές που υπέφεραν τα νησιά του Αιγαίου εξαιτίας της πειρατείας, μακροπρόθεσμα το φαινόμενο αυτό συνέβαλε καθοριστικά στη διαμόρφωση μιας αυτόνομης και ισχυρής ταυτότητας, εξασφάλισε ένα πραγματικό επίπεδο ευημερίας. Επηρέασε όλες τις πτυχές της ιστορικής πορείας των αιγαιοπελαγίτικων κοινοτήτων, από την οικονομική ανάπτυξη και την πολιτική διοίκηση ως την αρχιτεκτονική και τα πολιτισμικά πρότυπα.
Οι οικονομικές και κοινωνικές ελίτ που αναδύθηκαν μέσα από τις κοινότητες αυτές θα παίξουν πολύ σημαντικό ρόλο στην επανάσταση του 1821, χάρη στη συσσώρευση πλούτου και στην απόκτηση πολεμικής εμπειρίας. Η πειρατεία ήταν ένα φαινόμενο που διαμόρφωσε σε σημαντικό βαθμό όλη τη ζωή της νησιωτικής Ελλάδας.με ιδιαίτερη την επιτυχία της επανάστασης του ’21 στο θαλάσσιο χώρο, αφού τη συνδέσουν με την ύπαρξη ανθρώπων με μεγάλη ναυτική και πολεμική εμπειρία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου